Nooit PVDA Gestemd

Sonja 

aan mij 

Sonja heeft een nieuwe reactie op je post "Kissinger's 1974 Plan for Food Control Genocide" achtergelaten: 

Long read, must read. 

Dit verhaal gaat over het failliet van de sociaaldemocratie. Over waarom ik me een sociaaldemocraat voel, maar nooit PvdA heb gestemd. Maandag gaf ik de Den Uyl-lezing, vandaag kunnen jullie die hier lezen en beluisteren.

Waarom ik me een sociaaldemocraat voel, maar nooit PvdA heb gestemd

Correspondent Economie

Jesse FREDERIK

Illustraties: Maus Bullhorst (voor De Correspondent)

De Rudi & Freddie Show

Jesse Frederik over de onderwereld van de verzorgingsstaat

SoundCloud

Het was ergens in de zomer toen Pieter Hilhorst  mij belde met het verzoek deze lezing te verzorgen. ‘De Den Uyl-lezing, Lees hier alles over de Den Uyl-lezing.ken je die?’

‘Ja, ik geloof van wel,’ zei ik. ‘Was dat niet die lezing waar Wim Kok  zijn ideologische veren afschudde?’

Pieter moest lachen en antwoordde: ‘Ja, die zouden we nu graag weer terug willen.’

Laat ik dan ook maar met de deur in huis vallen: deze lezing gaat over het failliet van de sociaaldemocratie.

Of beter gezegd: het gaat over waarom ik me een sociaaldemocraat voel, maar nooit PvdA heb gestemd.

En om dat uit te leggen, moeten we eerst het verleden in duiken. We moeten herinneren waar het ooit om is begonnen, waar de sociaaldemocratie toe op aarde is, en waar het uiteindelijk is misgegaan.

Wat moeten we met de armen?

Op een landtong in Amsterdam-Oost had de gemeente een dun straatje met betonnen woningen neergezet. Het was er grauw en troosteloos. En dan het uitzicht: links een slachterij, rechts het lozingskanaal waar de Amsterdamse rans de Zuiderzee in stroomde.

Maar goed, het uitzicht - hier woonden mensen met negenennegentig problemen, en daar was het uitzicht er niet één van.

Het was 1926. De sociaaldemocratische wethouder Floor Wibaut  ruimde de krotten om er door heel Amsterdam duizenden woningen voor in de plaats te bouwen. Werkende mensen kregen opeens toegang tot prachtige woningen van de Amsterdamse School. 

Eigenlijk was het een beetje overdreven, zoveel pracht en praal, vond men stiekem ook op het gemeentehuis. Maar ach.

Toch werd niet iedereen meegenomen in de verheffing. Voor - ik citeer - ‘gezinnen die door hun levenswijze ongeschikt blijken’ had Wibaut een alternatief. Deze zogenoemde ‘ontoelaatbaren’ moesten heropgevoed worden in het Zeeburgerdorp, die landtong in Amsterdam-Oost.

Hier woonden mensen met negenennegentig problemen, en daar was het uitzicht er niet één van

Daar hield een woningopzichter alles in de gaten. De vrouwen moesten hun huis schoonhouden en regelmatig het beddengoed wassen; de mannen moesten aan het werk en van de drank, de kinderen moesten netjes praten en braaf hun huiswerk doen. Als bewoners zich misdroegen, kregen ze een aantekening in het grote boek van de opzichter.

Zoals op elke plek waar de armoede zo diep is, stikte het op Zeeburgerdorp van de geesteszieken: van de verwarden tot de afgestompten. Arie Querido, later Eerste Kamerlid voor de PvdA, werkte er als psychiater. Hij introduceerde de sociale psychiatrie in Nederland met zijn studie naar de bewoners van Zeeburgerdorp.Het onderzoek van Arie Querido naar de bewoners van Zeeburgerdorp

Hier waren de mensen ronduit achterlijk, constateerde hij. Citaat: ‘Dit openbaart zich in een volslagen gebrek aan interesse buiten den engsten belangenkring; in een onvermogen om ook maar korten tijd vooruit te denken; in zorgeloosheid en gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel; in zelfingenomenheid, licht geraakte eigenwijsheid, in het slaafs volgen van een ingeslepen sleur.’

De oplossingen voor deze ‘onmaatschappelijken’?

Die moesten vooral gezocht worden in meer controle en dwang. ‘Wil men eenig resultaat boeken,’ zei Querido op een congres van psychiaters in 1937, Hier kun je meer lezen over de geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding in Nederland.‘dan zal men moeten beginnen het zieke gezin te isoleeren.’ Het liefst ergens in de bossen - dan zouden de mannen leren zagen en de vrouwen leren naaien. Arbeidstherapie noemde hij dat.

Querido voorzag wel één moeilijkheid: hier zal niemand vrijwillig aan meewerken. En dus moest er een wettelijke regeling komen om deze ‘asocialen en onvolwaardigen’ onder toezicht te stellen.

Die regeling kwam er nooit. Goddank, vond hij zelf later ook. ‘Onze plannen van toen deugden absoluut niet,’ zei Querido aan het eind van zijn leven.

De blindheid van de sociaaldemocraten

De heropvoedingsdorpen - er waren er velen in Nederland - werden uiteindelijk gesloten en vergeten. Niemand was eigenijk tevreden. Zeeburgerdorp had de gemeente veel geld gekost, met nauwelijks resultaat.

De bewoners waren getekend door de vernedering. De opzichters schaamden zich. ‘Eigenlijk mankeerde er maar één ding aan die mensen,’ herinnerde een van hen zich jaren later. ‘Ze waren aan de verkeerde kant van de maatschappij geboren.’

Als we nu terugkijken op deze zwarte geschiedenis, dan is het schrijnend om te zien hoe blind de sociaaldemocraten waren. Kwade bedoelingen hadden ze niet. Ze wilden achtergestelden helpen, maar uiteindelijk bestreden ze symptomen (smerig beddengoed, dronken vaders, brutale kinderen), en geen oorzaken (armoede en gebrek).

Binnen een halve eeuw zouden de meeste bewoners van Zeeburgerdorp overeind zijn geholpen door dezelfde overheid die hen zo had vernederd. Er woonde een oudere groenteman met reuma, een bouwvakker ontslagen na een staking, een diabeet die niet meer kon werken, een man die scharrelde in vuilnisemmers en een vrouw die Querido nog omschreef als ‘een prikkelbare, kwaadaardige slons.’

De verzorgingsstaat zou ál deze oudere, gehandicapte en werkloze Zeeburgerdorpers de bestaanszekerheid geven die ze toen niet hadden. En ja, zelfs zo’n ‘prikkelbare, kwaadaardige slons’ was daar vermoedelijk mee geholpen.

Toen er nog oorzaken werden aangepakt

Dat was de sociaaldemocratie op haar best. We pakten oorzaken aan met oplossingen die even groots als meeslepend waren:

• Ouderen waren arm, want ze hadden geen geld, dus gaven we ze geld (Noodwet van Drees, 1946).
• Mensen woonden in krotten, want ze hadden geen woningen, dus bouwden we woningen (de Volkshuisvesting, 1920).
• Er heerste armoede, want mensen hadden geen inkomen, dus gaven we ze een inkomen (de WW, Algemene bijstandswet, 1965).
• Mensen kregen geen werk, want er waren geen banen, dus maakten we banen (conjunctuurpolitiek, 1945-1976).

Dat was echte verheffing.

Wie dan de afgelopen dertig jaar overziet, moet constateren dat de sociaaldemocratie hierin heeft verzaakt.

We zijn weer terug bij af. We zijn weer bij de ‘onmaatschappelijkheidsbestrijding.’ We hebben het vooral over symptomen, niet over oorzaken. We wantrouwen de mensen die om hulp vragen, net als we dat in de jaren twintig deden.

Wie zijn rekeningen niet betaalt, die zal wel niet deugen

Wie voor een uitkering komt, wordt behandeld als aspirant-oplichter. Wie zijn rekeningen niet betaalt, die zal wel niet deugen. En wie werkloos is, die heeft dat aan zichzelf te danken.

Ja, soms vinden we het zielig dat mensen achterblijven. Dan maken we geld vrij voor nog meer hulpverleners, of we komen met nóg een potje, nóg een plannetje, nóg een proefballonnetje.

Maar echte ideeën hebben we niet meer. In ieder geval niets dat zo groots, zo meeslepend en zo simpel is als de bijstand of de AOW.

Want kijk nu eens naar Sander

Het is nu ongeveer een jaar geleden dat ik mij voor het eerst verdiepte in de schuldenindustrie van Nederland. Lees hier al mijn verhalen over de Nederlandse schuldenindustrie terug.Nu moet u weten: schulden gaan zelden over schulden alleen. Vrijwel ieder maatschappelijk probleem begint of eindigt met mensen in het rood.

En door die lens leerde ik de verzorgingsstaat kennen.

Ik had een mailbox vol verhalen. Veel van die mails begonnen met de disclaimer ‘het is een beetje een lang verhaal’ of ‘ik kan er wel een boek over schrijven.’

Nou, dat bleek. Mensen stuurden mij hele hoofdstukken over hun barre beslommeringen langs kastjes en muren.

Maar op een dag kreeg ik een mail met alleen deze foto. De afzender: ene Sander.

U ziet het, Sanders leven was een tikje ontspoord. Hij was weggezakt in het drijfzand van schulden.

Nu was Sander altijd al een beetje een moeilijke man. Zeg gerust: een ‘onmaatschappelijke.’ Zo eindigde zijn dienstplicht begin jaren negentig voor de krijgsraad. 

Maar goed, daar was hij na een paar jaar zitten vanaf. En sindsdien werkte hij als grafisch vormgever aan foldertjes, displays, beurzen, auto’s en winkeltjes.

En als hij weer eens ontslag had genomen, dan verdiende hij bij als vrachtwagenchauffeur bij een uitzendbureau.

Sander had regelmatig last van depressies, maar hij had ook werk, sociale contacten, en zelfs een vriendin. Soms was hij even van de radar, maar altijd kwam hij weer bovendrijven.

Totdat het helemaal misging.

‘Ik had een grote freelanceklus en trok nachtenlang door,’ vertelde hij me, ‘Ik leefde met een jetlag.’ Het was begin 2010 en voor Sander ging toen alles op zwart - alle systemen op nul. Hij kwam alleen naar buiten om naar de supermarkt te gaan, om kwart voor negen ’s avonds als er bijna niemand meer in de winkel was.

De verplichtingen die bij het leven horen, de rekeningen, de aanvragen, de aangiftes - hij liet ze gaan. Brieven stapelden zich op achter zijn voordeur. Hij kon er niks mee. Al die post vertelde hem dat zijn leven klote was, maar ja, dat wist hij zelf ook wel.

Al die post vertelde hem dat zijn leven klote was, maar ja, dat wist hij zelf ook wel

Buiten draaide de wereld gewoon door. Sander had bijvoorbeeld een stuk of twintig klusmotoren. De meeste daarvan reden niet meer - het was schroot in zijn schuur. Maar doordat hij de verzekering van deze motoren niet betaalde, kreeg hij boete na boete van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB), wegens onverzekerd rondrijden (wat hij uiteraard niet deed). Bij elkaar liepen de boetes op tot tienduizenden euro’s.

Op een dag belde de politie aan. De rechter had vastgesteld dat hij zijn boetes niet betaalde. Het gevolg: Sander moest drie maanden de gevangenis van Lelystad in. Op de foto van zijn intake ziet hij eruit als een schipbreukeling: verwilderd, verward, verwaarloosd.

In de gevangenis bereikte hij een nieuw dieptepunt. Hij stopte met eten, zag het leven niet meer zitten. En dus werd Sander overgebracht naar de gevangenis in Scheveningen, waar ze hem aan de dwangvoeding en zware medicijnen zetten. Daarna kon hij weer terug naar Lelystad.

Sander had nog ongeveer twee maanden te gaan toen een psychiater besloot dat hij vanwege zijn zelfmoordneigingen ‘detentieongeschikt’ was. Hij werd overgeplaatst naar Mentrum, een psychiatrische crisisopvang in Amsterdam.

Waarom hij daar na anderhalve maand werd ontslagen, weet hij niet meer. Beter voelde hij zich in ieder geval niet. Door zijn gevangenschap had hij naast zijn depressie ook een posttraumatische stressstoornis ontwikkeld. En nu zat hij weer thuis.

Om onduidelijke redenen kwam de politie hem vlak voor Sinterklaas nóg een keer ophalen. Het hele weekend zat hij vast in een politiecel. Tot hij - tot grote verbazing van het aanwezige gevangenispersoneel - weer in Lelystad terechtkwam. ‘Toen hebben ze maar een taxi voor me gebeld,’ vertelde hij me.

Wie helpt deze man?

Lees verder: 

https://decorrespondent.nl/7731/waarom-ik-me-een-sociaaldemocraat-voel-maar-nooit-pvda-heb-gestemd/465107002569-7a288df1