zondag 9 januari 2011

Ian Buruma

De nieuw- 
r e ch t s e 
fantasie dat 
de islam nu 
een even grote 
bedreiging 
voor het 
Westen vormt 
als nazi- 
Duitsland 
in 1938, is 
niet alleen 
onzinnig , 
maar zelfs 
g e va a r l ij k e 
onzin. 




Een goede kennis van me, de auteur Ian Buruma, schrijft in de NRC van dit weekeinde wat Nederlandse intellectuelen niet durven te schrijven. Over onze filosemieten.

Geert Wilders en Filip 
Dewinter zijn de verkeerde 
vrienden voor de Joden 
Ian Buruma 


Israël trekt tegenwoordig merkwaardige 
bezoekers. Geert Wilders, bijvoorbeeld, 
is een geziene gast bij lieden die graag 
willen horen dat Israël op de bres staat voor 
de westerse beschaving in een oorlog met de 
islam. Enkele weken geleden mocht Israël 
zich verheugen op de komst van een delega- 
tie van uiterst rechtse politici uit Europa, op 
reis langs Israëlische nederzettingen op de 
bezette Westelijke Jordaanoever. „Samaria en 
Judea”waren volgens hen „Joods land”. Dat 
zou ook voor altijd zo blijven. Dit was hun ul- 
tra-orthodoxe gastheren en gastvrouwen na- 
tuurlijk uit het hart gegrepen. 
Dit gezelschap vertegenwoordigt veelal 
partijen die in het verleden niet overliepen 
van vriendschappelijke gevoelens voor het 
Joodse volk. Heinz-Christian Strache is leider 
van de Oostenrijkse Partij voor de Vrijheid 
(FPÖ), die onder haar voormalige leider, Jörg 
Haider, zijn uiterste best deed om ex-nazi’s 
naar de mond te praten. ‘Meer macht voor 
ons Weense bloed’, ‘Heimat im Herzen’, en zo 
meer. Zijn Vlaamse collega, Filip Dewinter, 
leidt een partij met bruine antecedenten die 
zelfs voor Wilders te gortig is. 
Weinig Europese politici –ook niet in deze 
dubieuze kringen –halen het meer in hun 
hoofd om openlijk antisemitisch te zijn. Wil- 
ders is zelfs op een opzichtige manier filose- 
mitisch. De neorechtse lijn is dat wij in het 
Westen pal moeten staan voor ‘judeo-christe- 
lijke ’waarden, tegen het ‘islamofascisme’. 
Het is mos onder linkse critici van de Israë- 
lische regering om ons voor te houden dat an- 
tizionisme iets heel anders is dan antisemi- 
tisme. Dat is ook vaak zo. Maar het is even 
goed een feit dat vriendschap voor Israël niet 
altijd gelijk staat met warme sentimenten 
voor Joden. President Nixon, om een bekend 
voorbeeld te noemen, zei over Joden dat je 
„die schoften niet kunt vertrouwen”, maar 
hij was tevens een groot bewonderaar van Is- 
raël. De laatste tweeduizend jaren hebben 
ook voldoende aangetoond dat antisemitis- 
me zich heel goed kan vinden in de verering 
van de bekendste Jood uit de geschiedenis, Je- 
zus van Nazareth. In de Verenigde Staten zijn 
de meeste verstokte aanhangers van Israël 
vaak born again christenen, die er heilig van 
overtuigd zijn dat Joden die zich ten slotte 
niet bekeren tot het ware geloof, onherroepe- 
lijk naar de verdoemenis gaan. 








Verkeerde vrienden komen wel eens van pas. Toen Theodor Herzl aan het einde van de 19de eeuw door Europa reisde om aanhangers te winnen voor een Joodse staat, stuitte hij vaak op weerstand bij welgestelde Joden, die hem beschouwden als een lastpost. Hij had meer succes bij gelovige protestanten. Daar heerste het idee dat Joden behoorden terug te keren naar het heilige land. Zij hoorden daar thuis, en niet in Europa.
Herzl heeft de stichting van het moderne Israël natuurlijk niet meer meegemaakt. Maar toen zijn ideaal eenmaal was bereikt, kwamen de meest fervente Europese bewonderaars van de nieuwe Joodse staat vaak juist uit de linkse hoek. Het gemeenschappelijke leven in de kibboetsim sprak hen aan. Israël, geleid door wijze mannen zoals David Ben-Gurion, gold als een mooi socialistisch experiment. Schuldgevoelens over het recente verleden speelden hierbij natuurlijk ook een rol, met name in Nederland.
Deze warme sympathie begon pas te kenteren na de oorlog van 1967, en vooral na de Yom Kippur-oorlog in 1973, toen het duidelijk werd dat Israël niet van plan was de bezette gebieden aan de Palestijnen terug te geven (overigens tegen het advies van Ben-Gurion in, die een permanente bezetting zag als een ramp voor zijn land). Nog later, toen Israël de bezette gebieden in stukjes sneed door een netwerk van Joodse nederzettingen, sloeg de oorspronkelijke bewondering voor Israël zelfs om in een soms fanatieke vijandigheid. Ook dit had te maken met schuld; uiteindelijk was het mogelijk om Joden te zien, niet als slachtoffers, maar als boosdoeners, en dat was voor velen een hele opluchting.
Aan de rechtervleugel van de Europese politiek is de tendens precies andersom. Wat Gretta Duisenberg, Dries van Agt, en het Palestina Komitee het meest tegen Israël inneemt, vinden de nieuwrechtse vrienden van Israël nu juist prachtig: militaire krachtpatserij, etnisch chauvinisme, en de dagelijkse vernedering van Arabieren, dat zijn precies dingen die Heinz-Christian Strache en zijn gelijkgestemde vrienden aanspreken. Voor politici, die zich voor hun eigen land een meer militante vorm van nationalisme wensen, en die bovendien islam zien als de grootste bedreiging voor het Westen, is Israël een soort modelnatie geworden – een Blut und Boden-model dat in Europa zelf, door echo’s uit het fascistische verleden, in diskrediet is geraakt.
Voor sommige tegenstanders van het zionisme is dit een bevestiging van wat zij toch al dachten: door hun wandaden in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever zijn de Israëliërs eigenlijk net nazi’s. Dit is even beledigend als onjuist. In tegenstelling tot wat de Portugese romancier, José Saramago, beweerde, is Jenin op geen enkele manier te vergelijken met Auschwitz. Maar de visie van Israëls nieuwrechtse vrienden dat het ‘Joodse land’ de islam bestrijdt op alle fronten om de westerse beschaving te redden, is daarom niet minder misplaatst.
Het idee dat de islam als zodanig een vorm van fascisme zou zijn, en een even grote bedreiging voor het Westen als nazi-Duitsland in 1938, is niet alleen onzinnig, maar gevaarlijke onzin. Als we dit namelijk aannemen, dan zijn welhaast alle middelen om de islam te bestrijden gerechtvaardigd. Dan zou je inderdaad Israël kunnen zien als een frontlinie tegen het absolute kwaad. Auschwitz is dan niet het Israëlische leger in Jenin; Auschwitz is het eindstation van de islam. Ultranationalisten in de Israëlische regering zien de wereld inderdaad min of meer zo, en dit beeld wordt gretig overgenomen door hun foute vrienden in Europa.
Dit is gevaarlijk, in de eerste plaats omdat het een vreedzame oplossing van het conflict met de Palestijnen onmogelijk maakt. Hoe langer Israël doorgaat de Palestijnen te vernederen, en van hun eigen land te jagen, hoe dieper de haat, en hoe moeilijker het wordt een compromis te sluiten. En zonder compromis is een duurzame vrede niet denkbaar.
Maar er zijn nog meer consequenties aan de nieuwrechtse fantasie verbonden. Valse vergelijkingen trivialiseren de geschiedenis. Als de Palestijnen – of ‘de moslims’, of de Israëliërs – even erg zijn als de nazi’s, dan valt de gruwelijkheid van wat de nazi’s werkelijk hebben aangericht eigenlijk nog wel mee. Het misbruik van de historie om de misdaden van nu te rechtvaardigen verliest ook vaak aan overtuigingskracht. Zodra mensen niet meer geloven dat Israël op de bres staat voor de westerse beschaving, dan zullen we zien hoe snel de Israëliërs, en met hen alle Joden, de schuld krijgen voor alle ellende in het Midden-Oosten. Met vrienden als Strache, Wilders, en Dewinter hebben de Joden geen vijanden meer nodig.

2 opmerkingen:

AdR zei

Maarre.. Ian Buruma is toch evenals Evelien Gans een Nederlandse intellectueel!? (en nog joods van achtergrond ook, heb ik vernomen).

Goed dat het gezegd wordt maar - zie mijn commentaar bij Evelien Gans.

stan zei

Zo zou ik hem niet willen omschrijven. hij heeft een britse moeder en een nederlandse vader, maar leeft al sinds zijn hij volwassen werd in het buitenland. ik zou hem eerder als kosmopoliet willen zien. in die traditie is hij ook opgegroeid, zijn moeder was joods. ik ken hem via mijn vrouw die hem al kent van hun gezamenlijke schooltijd. ian paste op ons huis in amsterdam toen hij zijn research deed voor zijn boek dood van een gezonde roker en wij in het buitenland waren. uit mijn gesprekken met hem maak ik op dat hij eerder een wereldbewoner is dan een nederlander.

Peter Flik en Chuck Berry-Promised Land

mijn unieke collega Peter Flik, die de vrijzinnig protestantse radio omroep de VPRO maakte is niet meer. ik koester duizenden herinneringen ...